وسوسه چیست؟؟

وسوسه چیست و برای دفع آن چه اعمالی و اذكاری نافع است :

اول: وسوسه در لغت به معنای وسواس پیدا كردن، بد اندیشیدن، پیدا شدن اندیشهی بد در دل انسان و تحریكات شیطانی به كار رفته است.(1) در روانشناسی وسواس، فكر، كلمه یا تصویری است كه به رغم ارادهی انسان به هشیاری او هجوم میآورد و سازمان روحی و روانی او را تحت سیطره خود قرار میدهد و اضطراب گستردهای را در فرد برمیانگیزد.(2)وسواس خود دو قسم است: وسواس فكری و وسواس عملی (شستشوهای مكرر و ...) این وسواس میتواند جنبهی وراثتی، بیماریهای عضوی و یادگیری از دیگران مخصوصاً والدین داشته باشد.(3)هر وسواسی نابهنجار نیست. چون نوعی وسواس در برخی از كارهای روزمرهی زندگی همهی افراد وجود دارد كه تا حدودی باعث دقت در كارها و پیشرفت است. ما میتوانیم وسواسهای نابهنجار روان شناختی را با ویژگیهای زیر بشناسیم:1. جنبهی افراطی، نامعقول، اجباری (فشار از درون است نه از بیرون) و نامتناسب دارند.2. انصراف از آنها مشكل است.3. درماندگی مشخصی را در فرد باعث میشود.4. دقت قابل ملاحظهای را به خود اختصاص میدهد.5. بازده فعالیتهای روزمره را تحت تأثیر قرار میدهد.(4)دوم: در وسواس روان شناختی (نابهنجار) به درمان جدّی نیاز است و در درمان باید از روانشناس بالینی و روان پزشك كمك گرفت. و هر چه دیرتر اقدام شود درمان مشكلتر میگردد. امّا در وسواسهایی كه از كنترل ما خارج نیستند و در مباحث اخلاقی مطرح می شوند ما خود می توانیم كنترل آنها را به دست بگیریم كه اینجا، عمل شخص، كمك از اساتید اخلاق و كتب آنها و اذكار، كارگشا است.تذكر: در وسواسها، مهم ارادهی فرد است یعنی با كمك گرفتن از اراده و تقویت آن میتوانیم به درمان آن بپردازیم. حتّی در اختلال وسواس هم ارادهی فرد سلب نشده است. یعنی او میتواند با ارادهی خود از وسواس فاصله بگیرد یا به پزشك رجوع كند.بررسی وسوسه در قلمرو معارف اسلامی «وسوسه، سخنان بیهوده و بیسودی است كه نفس، شیطان و برخی از مردم در انسان پدید میآورند». با نگرشی در روایات اسلامی ظاهر میشود كه همه وسوسه پذیرند و آفت وسوسه در جان همه مینشیند. مؤمنان (با تلاش خود) و با تأیید خداوندی از شرّ وسوسه رهایی مییابند و سست باوران در برابر وسوسهها تسلیم میگردند.(5)اقسام وسوسهالف: وسوسه در اعتقادات: مقصود از وسوسه در اعتقادات، تردیدها و پندارهای ناروایی است كه در باورهای اعتقادی انسان رخ میدهد.(6)توصیهها و اذكار1. در روایات متعدد ائمه ـ علیهم السّلام ـ به افراد توصیه كردهاند در این شرایط با ذكر «لا اله الا الله» وسوسه را از خود بزدائید و افراد اذعان داشتهاند كه با این ذكر درمان شدهاند.2. ذكر و یاد خدا را از یاد نبریم.3. در برخی روایات آمده است انسان كه از وسوسه هراسناك است نشانهی ایمان خالص اوست و توصیه شده است كه در این مواقع بگویید «آمنّا باللهِ و رسولهِ و لا حولَ و لا قوة الا بالله»4. در روایت آمده است اگر وسوسه، خودش به قلب انسان خطور كند، بخشیده میشود. ولی اگر جان به آن گرایش پیدا كند قابل بخشش نیست.5. هنگام وسوسه شدن در صفات و شكوه خداوند بگوییم: «لا اله الا الله، محمّد رسول الله و علی امیرالمؤمنین».(7) ب: وسوسه در عبادات: این وسوسه جلوههای مختلفی دارد مثل وسوسه در نیت، وضو، غسل، نماز، مستجاب نشدن دعا، وسوسهی ریایی بودن عبادت، وسوسهی خوابیدن بیشتر در شب، وسوسه در وقت عبادت، وسوسه در عدالت یا قرائت پیشنماز.(8)توصیهها و اذكار1. گفتن «بسم الله» هنگام وضو، كه از شرّ شیطانی كه این موقع مزاحم ما میشود نجات یابیم.2. پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمودند: «برای وضو حدود كمتر از یك كیلو، و برای غسل سه كیلو آب كافی است». و نهی كردهاند كه با بیش از این مقدار آب دچار وسواس در رسیدن آب به بدن شویم امام باقر ـ علیه السّلام ـ فرمودند: «در غسل جنابت سه مشت آب بر سرت بریز، و بر طرف راست و چپت همین كه آب را مانند روغن بر بدنت بمالی كافی است».(9)3. رجوع به بحث شكیات نماز كه در توضیح المسائل مراجع مطرح شده است.4. هر كس هنگام انجام اعمال عبادی شك كند كه این كارش ریایی است دست از عبادت خود نكشد. بلكه به اخلاص خود بیفزاید و به خداوند بگوید: «اَعوذُ بكَ اَنْ اُشرِكَ و أنا اعلمُ و استغفرك لِما لا اَعْلم».(10) خدایا از اینكه آگاهانه شرك بورزم به تو پناه میآورم و از شرك ورزیهایی كه ناآگاهم، بخشش تو را میطلبم.5. شیطانی به نام زهاء وجود دارد، وقتی كه انسان شب هنگام برای عبادت بلند میشود به او میگوید: «هنوز هنگام عبادت تو نشده است». بار دیگر بیدار میشود باز به او میگوید: «وقت ستایش تو فرا نرسیده». و پیوسته چنین میكند تا سپیده بدمد. آن وقت از خوشحالی فریاد میكشد. لازم است ما به او گوش ندهیم و زمینهی بیدار شدن راحتتر (زود خوابیدن، غذای سبك خوردن و ...) را در خود ایجاد كنیم. (11)6. گاهی وسوسه در عدالت و یا صحت قرائت پیشنماز است. در روایت آمده است: «تا با چشمت از او ارتكاب گناهی ندیدهای و یا دو نفر شاهد عادل گواهی ندادهاند كه او مرتكب گناهان میگردد و یا ... بنا را بر عدالت آن امام بگذار. این وسوسهها باعث میشود انسان از بالاترین فضائل (نماز جماعت و ...) محروم گردد».(12)ج: وسوسه در كارهای غیر عبادی: این وسوسه فراگیر است و دامنگیر كسانی كه متعهد به برنامههای مذهبی نیستند نیز میشود.(13) مثل وسوسه در گزینش همسر، انتخاب شغل، در خرید كالا، وسوسه در ارتكاب گناه و ... .درمان و توصیهها1. توجّه به ضررهای وسوسههای افراطی. 2. توجّه به دل مشغولی افراطی و عدم آسایش حاصل از آن.3. گوش سپردن به مشاورین متخصص.4. توكل به خدا همراه با تلاش منطقی.5. گفتن ذكر.عوامل سه گانهی وسوسه در معارف اسلامیشیطان، مردم و نفس در نقش عوامل سه گانهی برانگیزانندهی وسوسه معرفی شدهاند.(14)الف) شیطان: طبق فرمایش حضرت صادق ـ علیه السّلام ـ شیطان تنها در موارد زیر بر انسان مسلّط میشود:الف: كسی كه از ذكر خدا روی برگرداند.ب: فرمان خداوند را سبك بشمارد.ج: به نافرمانی خدا گرایش یابد هـ : فراموش كند كه خدا بر سرّ و راز او آگاه است.و: غفلت.(15)تذكر: سیاست فریبكارانهی شیطان سیاست گام به گام است، همراه با تزئین و آراستن عمل انحرافی. به همین دلیل كمتر متوجّه انحرافمان میشویم.(16)ب) نفس: تجربه وسوسه برای همه رخ داده و میدهد. امّا برای انسانهای غیرپارسا بیشتر از دیگران رخ میدهد، جهل، فشارهای زندگی، غفلت، محیط و دوستان ناشایست وسوسههای نفسی را برمیانگیزند و شناسایی این عوامل خود نقش مهمی در كنترل بر وسوسه نفس دارند.(17)درمان و توصیهها1. آشنایی با معارف و فقه اسلامی و به كارگیری آنها.2. تلاش در كنترل و تقلیل استرسها و فشارهای زندگی با كمك از متخصص و مشاوره و ... .3. تقسیم اوقات زندگی (تفریح، كار، عبادت، معاشرت با خوبان و ...).4. خواندن دعای «اعوذ بك من وسوسة النفس».(18)ج) مردم: گاهی انسان در معاشرت با مردم و اجتماع با گفتار تردید زا یا نوشتههای وسوسهانگیز روبرو میشود كه این امر در او كششها و گرایشهای نامشروع پدید میآورد.(19)درمان و توصیهها: خواندن سورهی ناس و پناه بردن به خدا از شرّ وسوسههای جنّی و انسی.(20)شیوههای كلی درمان وسوسهها1. تأمل دربارهی ضررهای دنیوی و اخروی كه از این بابت به ما میرسد (آفتهای جسمی، روانی، اجتماعی، دینی، اسراف، دورماندن از فضیلتها، بطلان برخی اعمال، افت اقتصادی و ...).2. توكّل به خدا. چون در قرآن میخوانیم: «شیطان بر كسانی كه ایمان دارند و بر خدایشان توكّل میكنند تسلط ندارد». (نحل، 99)3. ذكر.4. قرائت سورهها و آیات ویژه، مثل سورهی یس، و سه آیهی نخست سوره انعام. در روایت آمده بودن قرآن در خانه شیطان را دور میسازد.5. نماز، در روایت آمده كه وسوسه برای هر مؤمنی، هر چهل روز یك بار اتفاق میافتد. پس هر گاه وسوسه رخ داد دو ركعت نماز بگذارد و از وسواس به خدا پناه برد.6. سه روز روزه گرفتن در هر ماه و روزهی ماه مبارك شعبان.7. استعاذه و پناه جستن به خدا و گفتن ذكرهایی كه مشتمل بر این امر است مثل «اعوذ بالله من الشیطان الرجیم».8. تسبیحات حضرت زهرا ـ سلام الله علیها ـ .9. حرزها یعنی دعاهایی كه كتابت و یا آویختن و بستن آنها در روایت نقل شدهاند (نه حرزهای ساختگی فال نویسان).10. دوست داشتن اهل بیت ـ علیهم السّلام ـ .11. یاد و ذكر اهل بیت ـ علیهم السّلام ـ .12. توسل.13. باز شناسی سیرهی اهل بیت ـ علیهم السّلام ـ و آسان گیریهای ایشان نسبت به مسائل تطهیر و ... .14. با تلقین به خویش و اعتماد به نفس این حالت بیثبات (وسواس) را از بین ببریم.15. یاد مرگ.16. خوردن انار، سیب، خرما، خوردن و مالیدن روغن زیتون.17. خضاب كردن، مسواك زدن، شستن سر با سدر.18. آگاهی به مسائل فقهی و رعایت آنها، بحث كثیر الشك، خواندن نمازها با جماعت، مختصر خواندن نماز، شناختن شكهایی كه اساساً در نماز اعتباری ندارند، استصحاب، (یقین سابق را با شك پدید آمده نشكستن، بازگشت به رفتار عمومی).19. تغییر دادن یا اجتناب از دوستان و اطرافیان وسواسی.(21)پاورقی:1. فرهنگ عمید.2. دادستان، پریرخ. روان شناسی مرضی تحولی، انتشارات سمت، 1380، ص 147.3. شرفی، محمد رضا. با فرزندان خود چگونه رفتار كنیم؟، نشر جهاد دانشگاهی، چاپ چهارم، 1373، با كمی تغییر، ص 173.4. پیشین، ص 158 ـ 157، (اقتباس).5. عرفان، حسن. موضوعات تحقیقی معارف اسلامی و علوم انسانی، مركز تحقیقات كامپیوتری علوم اسلامی معاونت اطلاع رسانی، سال 1373، ص 7 ـ 5، (اقتباس).6. همان، ص 12 ـ 9، با تلخیص.7. همان.8. همان، ص 21 ـ 13، با تلخیص.9. همان، ص 21 ـ 13، با تلخیص.10. همان، ص 21 ـ 13، با تلخیص.11. همان.13. همان، ص 22.14. همان، ص 31 ـ 29، (اقتباس).15. همان.16. همان.17. همان، ص 33 ـ 32، (اقتباس).18. همان.19. همان، ص 34. و نیز در مفاتیح الجنان آمده كه از شیاطین انسی با صلوات بر محمد و آل محمد و از شیاطین جنی با «لا حول و لا قوة الا بالله العلی العظیم» دوری كنید. ر.ك: حاشیه مفاتیح الجنان، ترجمه‌ الهی قمشه‌ای، چاپ هفتم، 1383، نشر فاطمة الزهراء.20. همان.21. همان، ص 56 ـ 35.

جهت اطلاعات بیشتر و آشنایی با آثارشناسی دفینه ها به پکیج کامل گنج یابی کتاب های ( چشم طلایی ، اسرار کاوش ، میراث زرین ) مراجعه کنید

ردیاب جیوه ای